Γιατί τα εμβόλια είναι λιγότερο αποτελεσματικά στους ηλικιωμένους

Μία νέα μελέτη του Ιδρύματος Allen, δημοσιευμένη στο Nature, αποκαλύπτει πώς το ανοσοποιητικό μας αλλάζει με την ηλικία και γιατί τα εμβόλια έχουν μικρότερη αποτελεσματικότητα στους άνω των 65 ετών. Μάθε τι σημαίνει αυτό για το μέλλον των εμβολίων.

Καθώς πλησιάζει η εποχή της γρίπης, μια πρωτοποριακή μελέτη από το Allen Institute φέρνει νέα δεδομένα για τη σχέση μεταξύ γήρανσης και ανοσολογικής απόκρισης.

Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο Nature, εξηγεί γιατί τα εμβόλια φαίνεται να έχουν πιο αδύναμη δράση στους ηλικιωμένους και χαρτογραφεί για πρώτη φορά τη φυσική διαδικασία «ωρίμανσης» του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Οι επιστήμονες ανέλυσαν 96 υγιείς εθελοντές ηλικίας 25–65 ετών για περισσότερο από δύο χρόνια. Κάθε χρόνο οι συμμετέχοντες εμβολιάζονταν για τη γρίπη, ενώ οι ερευνητές παρακολουθούσαν τις μοριακές και κυτταρικές αλλαγές στο αίμα τους, χρησιμοποιώντας προηγμένες τεχνολογίες όπως:

• Μονοκυτταρική αλληλούχιση RNA (single-cell RNA sequencing)

• Πρωτεωμική ανάλυση

• Φασματική κυτταρομετρία (mass cytometry)

Από αυτά τα δεδομένα δημιουργήθηκε ο Human Immune Health Atlas — ο πρώτος αναλυτικός «χάρτης» της ανθρώπινης ανοσολογικής γήρανσης. Ο Άτλας καταγράφει 71 διαφορετικούς τύπους ανοσοκυττάρων και το πώς μεταβάλλονται με το πέρασμα του χρόνου, αποτελώντας πλέον παγκόσμιο εργαλείο αναφοράς για την έρευνα του ανοσοποιητικού.

Πώς αλλάζει το ανοσοποιητικό με την ηλικία

Κεντρικό ρόλο στη μελέτη είχαν τα Τ λεμφοκύτταρα, τα κύτταρα που «καθοδηγούν» την ανοσολογική απόκριση και βοηθούν τα Β κύτταρα να παράγουν αντισώματα μετά από εμβολιασμό ή λοίμωξη.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι:

• Τα Τ λεμφοκύτταρα μνήμης μετατρέπονται σταδιακά σε κύτταρα τύπου Th2, τα οποία ενεργοποιούν διαφορετικά ανοσολογικά μονοπάτια.

• Αυτή η «μετατόπιση» οδηγεί σε λιγότερο αποτελεσματικές ανοσολογικές αποκρίσεις στα εμβόλια.

• Το φαινόμενο δεν οφείλεται στη χρόνια φλεγμονή ή σε λοιμώξεις, όπως θεωρούσαν μέχρι τώρα οι επιστήμονες.

Με απλά λόγια, το ανοσοποιητικό των ηλικιωμένων «συντονίζει» διαφορετικά την άμυνα του οργανισμού, με αποτέλεσμα τα εμβόλια να έχουν πιο ήπια και βραχύβια δράση.

Νέες προοπτικές για εμβόλια και θεραπείες

Τα ευρήματα ανοίγουν νέους δρόμους για την ανασχεδίαση των εμβολίων.

Γνωρίζοντας πλέον πώς αλλάζουν τα Τ λεμφοκύτταρα με το πέρασμα του χρόνου, οι ερευνητές μπορούν να δημιουργήσουν στοχευμένα εμβόλια για ηλικιωμένους.

Πιθανές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:

• Χρήση ειδικών ανοσοενισχυτικών (adjuvants) για μεγαλύτερες ηλικίες

• Εξατομικευμένα εμβόλια βάσει του προφίλ του ανοσοποιητικού κάθε ατόμου

• Ακόμη και γονιδιακές θεραπείες (όπως CRISPR ή CAR-T τεχνολογίες) για «επανεκπαίδευση» των Τ λεμφοκυττάρων

Αυτές οι μέθοδοι θυμίζουν ήδη επιτυχημένες προσεγγίσεις στην ανοσοθεραπεία του καρκίνου, προσφέροντας ελπίδα για προσωποποιημένες θεραπείες και καλύτερη προστασία στους ηλικιωμένους.

Πέρα από τα εμβόλια, η χαρτογράφηση της γήρανσης του ανοσοποιητικού μας βοηθά να κατανοήσουμε:

• γιατί οι ηλικιωμένοι είναι πιο ευάλωτοι σε λοιμώξεις,

• πώς συνδέεται το ανοσοποιητικό με καρδιαγγειακά και νευροεκφυλιστικά νοσήματα,

• και γιατί η γήρανση δεν είναι απαραίτητα «παθολογική», αλλά μια προγραμματισμένη, φυσική διαδικασία.