Δέκα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα (23/4) από την είσοδο της Ελλάδας στα μνημόνια.
Ήταν Παρασκευή 23 Απριλίου του 2010, όταν ο τότε πρωθυπουργός της χώρας, Γιώργος Παπανδρέου ανακοίνωσε στο λιμάνι του Καστελόριζου, την είσοδο την υπαγωγή της Ελλάδας στο μηχανισμό στήριξης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρωζώνης.
Το διάγγελμα Παπανδρέου ήταν διάρκειας έξι ετών και μετά το πέρας του ο πρωθυπουργός απέστειλε επιστολή στον πρόεδρο του Eurogroup Zαν Κλοντ Γιούνκερ τον επίτροπο Οικονομικών Υποθέσεων Όλι Ρεν και τον πρόεδρο της ΕΚΤ Ζαν Κλοντ Τρισέ στους οποίους ζητούσε την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης.
Τα πρώτα μέτρα του μνημονίου ανακοινώθηκαν στις 2 Μαΐου του 2010 και περιλάμβαναν:
- Αντικατάσταση του 13ου και 14ου μισθού των δημοσίων υπαλλήλων με επίδομα 500 Ευρώ σε όλους όσους έχουν αποδοχές μέχρι 3.000 Ευρώ και πλήρης κατάργησή των δύο μισθών για μεγαλύτερες αποδοχές
- Αντικατάσταση 13ης και 14ης σύνταξης με επίδομα 800 Ευρώ για συντάξεις ως 2500 ευρώ.
- Περαιτέρω περικοπή επιδομάτων 8% στα επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων και 3% στους υπαλλήλους των ΔΕΚΟ όπου δεν υπάρχουν επιδόματα.
- Αύξηση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ από 21% σε 23%, του μεσαίου από 10% σε 11% (από 1η Ιουλίου 2010) και από 11% σε 13% (από 1η Ιανουαρίου 2011) και αντίστοιχα του χαμηλού στο 6,5% (από 1η Ιανουαρίου 2011).
- Αύξηση στον ειδικό φόρο κατανάλωσης σε καύσιμα, τσιγάρα και ποτά κατά 10%
- Αύξηση στις αντικειμενικές τιμές ακινήτων
- Πρόσθεση ενός επιπλέον 10% στους φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων.
Ακόμα και έτσι η πολυπόθητη δημοσιονομική ισορροπία δεν επήλθε με αποτέλεσμα την ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος τον Ιούνιο του 2011, που περιλάμβανε νέα μέτρα λιτότητας και περικοπές.
Τα αποτελέσματα της κρίσης ήταν εμφανή στην Ελλάδα αφού βάσει στοιχείων περίπου 150.000 επιχειρήσεις έχουν βάλει λουκέτο ενώ η ανεργία από τον Απρίλιο του 2010 μέχρι τον Ιανουάριο του 2012 εκτοξεύθηκε από το 11,9% στο 21,8%. Βαρύτατο πλήγμα έχουν υποστεί μισθωτοί και συνταξιούχοι τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημοσίου τομέα.
Η παραδοχή Τόμσεν
Τον Απρίλιο του 2013, ο ο «σκληρός» του ΔΝΤ, Πολ Τόμσεν παραδέχτηκε τα λάθη και τις αδικίες που έγιναν κατά την υλοποίηση του μνημονίου. Αναγνώρισε ότι τα τα φορολογικά βάρη κατανεμήθηκαν άνισα ενώ διαπίστωσε ότι τα μέτρα έπλήξαν τα μεσαία και μικρά εισοδήματα αντί τους πλούσιους. Παράλληλα, χαρακτήρισε άδικες τις περικοπές που έφερε το μνημόνιο σε μισθούς και συντάξεις. Επίσης αναγνωρίζει ότι, η πολιτική του μνημονίου απέτυχε ως προς τον στόχο να μειωθούν μαζί με τα εισοδήματα και οι τιμές στην αγορά.
Νέα μνημόνια και μεσοπρόθεσμα προγράμματα
Η υπογραφή του πρώτου μνημονίου ήταν μόνο η αρχή αφού η Ελλάδα υπέγραψε δεύτερο μνημόνιο που αντικαθιστούσε το πρώτο. Οι υπογραφές έπεσαν από τον τότε πρωθυπουργό Λουκά Παπαδήμο και από την Κομισιόν, εξ ονόματος του Eurogroup, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και του ΔΝΤ.
Η συμφωνία ανακοινώθηκε τα ξημερώματα της 27ης Οκτωβρίου 2011 και απέβλεπε σε μείωση του χρέους του ιδιωτικού τομέα (το γνωστό PSI) και πρόσθετο πακέτο βοήθειας προς την Ελλάδα ύψους 130 δισ. ευρώ. Με βάση την συμφωνία οι ιδιώτες θα αποδεχτούν σε εθελοντική βάση, μείωση της αξίας των ελληνικών ομολόγων που διαθέτουν κατά 50%.
Νέα σκληρότερα μέτρα ήρθαν για τους Έλληνες ενώ θεσπίστηκαν το χαράτσι της ΔΕΗ (με την ονομασία ΕΕΤΗΔΕ) και το τέλος επιτηδεύματος. Και τα δύο ξεκίνησαν ως έκτακτες επιβαρύνσεις που έγιναν μόνιμες.
Το ΕΕΤΗΔΕ αντικαταστάθηκε το 2013 κατά τη δεύτερη αξιολόγηση του δευτέρου μνημονίου από τον γνωστό μας ΕΝΦΙΑ.
Τον Ιανουάριο του 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ έρχεται στην εξουσία συμπράττοντας με τους Ανεξάρτητους Έλληνες του Πάνου Καμμένου με σύνθημα το τέλος των μνημονίων.
Ο τότε υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης απέρριψε δημόσια τον ρόλο και τη νομιμότητα της τρόικας ως ελεγκτικού μηχανισμού και στην συνέχεια προχώρησε στην αναγκαστική και ψυχρή συμμαχία χειραψία με τον πρόεδρο του Eurogroup, Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο οποίος φέρεται να του λέει «μόλις σκότωσες την τρόικα».
Ακολούθησαν μήνες άκαρπων διαπραγματεύσεων, ο κ. Βαρουφάκης γίνεται «μαύρο πρόβατο» στο Eurogroup μέχρι που αποβάλλεται στη συνεδρίαση του στη Ρίγα στις 24 Απριλίου του 2015.
Η Ελλάδα δέχεται την τελική πρόταση της ΕΕ από τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ και ο Αλέξης Τσίπρας προκηρύσσει δημοψήφισμα για την πρόταση στις 5 Ιουλίου 2014. Κλείνουν οι τράπεζες και επιβάλλονται capital controls με περιορισμό ημερήσιας ανάληψης τα 60 ευρώ. Παρά την επικράτηση του «ΟΧΙ» με ποσοστό στις 5 Ιουλίου ο κ. Βαρουφάκης απομακρύνεται και αναλαμβάνει υπουργός Οικονομικών ο κ. Ευκλείδης Τσακαλώτος.
Μετά από μία μαραθώνια συνεδρίαση του Eurogroup, έρχεται το τρίτο μνημόνιο για την Ελλάδα που έφτασε ένα βήμα από την έξοδό της από την Ευρωζώνη.
Η Ελλάδα παίρνει ένα δάνειο 86 δισ. ευρώ από τον ESM, αναλαμβάνει δεσμεύσεις για μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού του φορολογικού της συστήματος της δημόσιας διοίκησης ενώ έρχεται και το αναβαθμισμένο υπερταμείο αποκρατικοποιήσεων που θα περιλαμβάνει πλέον όλη την δημόσια περιουσία κινητή και ακίνητη.
Οι στόχοι για τα πρωτογενή πλεονάσματα χαμηλώνουν. Από το εξωπραγματικό 4,5% του ΑΕΠ του δεύτερου προγράμματος για τα έτη 2015-2017 πλέον η Ελλάδα αναλαμβάνει την υποχρέωση να περιορίσει το πρωτογενές έλλειμμα 0,25% το 2015 και πλεονάσματα 0,5% του ΑΕΠ το 2016, 1,75% του ΑΕΠ το 2017 και 3,5% το 2018.
Η συμφωνία ψηφίζεται στη Βουλή με 222 ψήφους από ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι.
Ακολούθησε το πολυνομοσχέδιο του 2017 που χαρακτηρίστηκε από μερίδα του Τύπου ως τέταρτο μνημόνιο και περιλάμβανε μεταξύ άλλων τη μείωση του αφορολογήτου έως και στα 5.700 ευρώ, την κατάργηση του ΕΚΑΣ το 2019 και απελευθέρωση ομαδικών απολύσεων.
Το τρίτο μνημόνιο ολοκληρώνεται τον Αύγουστο του 2018 και ο Αλέξης Τσίπρας αναγγέλλει το τέλος των μνημονίων περίπου με τον τρόπο που αυτοί ξεκίνησαν. Με ένα διάγγελμα όπως του Γιώργος Παπανδρέου από την Ιθάκη, με ισχυρό τον συμβολισμό από την Οδύσσεια του Ομήρου.