Αθλητισμός και θάνατος δύο έννοιες θεωρητικά αντίθετες αλλά στην πράξη πλήρως συνυφασμένες. Ποιος δεν θυμάται τον Πελέ, τον Μαραντόνα, τον Σώκρατες, τον Κρόιφ; Ποιος δεν ξέρει τον Λιονέλ Μέσι και τον Κριστιάνο Ρονάλντο; Υπηρέτες της στρογγυλής θεάς που έγραψαν και συνεχίζουν να γράφουν το όνομα τους με χρυσά γράμματα. Όπως λέει και ο λαός όμως, ότι λάμπει δεν είναι χρυσός.
Πίσω από το χρυσό πέπλο συχνά κρύβεται μια ιστορία που οδηγεί στο θάνατο. Ο θάνατος ακολουθεί τους ποδοσφαιριστές όπως ένας σκύλος το αφεντικό του. Κάθε αναμέτρηση αποτελεί ένα παιχνίδι ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Πανηγυρισμοί και αποδοκιμασίες εναλλάσσονται στις κερκίδες αλλά σε μια στιγμή όλα μπορούν να παγώσουν και το αίσθημα του φόβου και της αγωνίας να κυριαρχήσουν. Ένας ποδοσφαιριστής σωριάζεται στον αγωνιστικό χώρο και εκεί δεν σκέφτεσαι εάν είναι παίκτης της δικής σου ή της αντίπαλης ομάδας απλά εύχεσαι να τον δεις ξανά όρθιο. Εκείνη τη στιγμή η μία, μοναδική και καλοκουρδισμένη μηχανή που σου προσφέρει το θέαμα και τα γκολ σταματά να λειτουργεί.
Στις αρχές του μήνα (8/7) ο Αμπντελχάκ Νούρι κατέρρευσε κατά τη διάρκεια της φιλικής αναμέτρησης του Άγιαξ με τη Βέντερ Βρέμης με την τελική διάγνωση να μιλά για μόνιμη εγκεφαλική βλάβη στον 20χρονο ποδοσφαιριστή. Δύο μέρες πριν (17/7) ένας 28χρονος στη Δυτική Θεσσαλονίκη άφησε την τελευταία του πνοή κατά τη διάρκεια ενός αγώνα που έπαιζε με τους φίλους του σε γήπεδα ποδοσφαίρου 5Χ5. Και δεν είναι οι μόνοι!
Η λίστα ξεκινά από το 1892 και περιλαμβάνει ονόματα αθλητών υψηλού επιπέδου (Χουάν Χιλμπέρτο Φούνες, Μαρκ – Βιβιέν Φοέ, Μίκλος Φεχέρ, Σερζίνιο, Αντόνιο Πουέρτα) αλλά και ερασιτεχνών που άφησαν την τελευταία τους πνοή στο γήπεδο. Εξάλλου, οι θάνατοι παικτών στις μικρότερες κατηγορίες ή/και στις ερασιτεχνικές πολλαπλασιάζονται και υπολογίζεται ότι πάνω από 2.000 άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο.
Οι Έλληνες φίλαθλοι έγιναν μάρτυρες σε ανάλογο περιστατικό. Το 1995 ο Μουγκαντί Τσιμάνγκα, παίκτης του Ατρομήτου, κατέρρευσε στον αγωνιστικό χώρο στην αναμέτρηση με τον Πανελευσινιακό στην Ελευσίνα και έσβησε αβοήθητος στο χορτάρι αφού δεν υπήρχε ασθενοφόρο στο γήπεδο.
Οι αθλητές θεωρούνται πρότυπα υγείας αλλά φλερτάρουν περισσότερο από τον καθένα με το θάνατο. Αν ξετυλίξουμε το νήμα της ζωής ενός αθλητή θα δούμε ότι πολλοί είναι εκείνοι οι παράγοντες που μπορούν να ανοίξουν την πόρτα του θανάτου.
Περιβαλλοντικές συνθήκες
Μπορεί ο αθλητής να έχει γερή και υγιή καρδιά αλλά αν αγωνιστεί σε θερμοκρασία 40οC ή αν αφυδατωθεί τότε μπορεί να πάθει θερμοπληξία και να χάσει τη ζωή του. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ομάδες επιλέγουν να κάνουν την προετοιμασία τους σε περιοχές με φυσιολογικές θερμοκρασίες όπου οι αθλητές θα μπορούν να αποδώσουν τα μέγιστα. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι ιδανικές συνθήκες είναι από 14-15οC ως 23-24 βαθμούς.
Κεραυνός
Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό που έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 1998 στο Κονγκό, όπου ένας κεραυνός σκότωσε και τους 11 ποδοσφαιριστές της Μπένα Τσάντι αλλά όχι εκείνους της Μασανγκάνα. Μετέπειτα έρευνες έδειξαν ότι οι τάπες των παπουτσιών των παικτών της Μασανγκάνα ήταν από διαφορετικό υλικό και αυτό τους έσωσε τη ζωή.
Τον κεραυνό, λοιπόν, δεν μπορείς να τον ελέγξεις αλλά ένα χτύπημα, ένα πρόβλημα στη καρδιά; Κι όμως κάποιος φορές ακόμη κι αυτά δεν μπορούν να προβλεφθούν ούτε να διαγνωστούν.
Η καρδιά: η κυριότερη αιτία θανάτου.
Είναι μεγάλος ο αριθμός των ποδοσφαιριστών που χάνουν τη ζωή τους στο γήπεδο λόγω ενός προβλήματος στην καρδιά. Ενός προβλήματος που μπορεί να μην διαγνωστεί με τον απλό έλεγχο ή να οφείλεται σε κληρονομικά αίτια τα οποία ο ίδιος ο αθλητής να μην αποκαλύψει στο γιατρό του για δικούς του λόγους, συχνά κοινωνικούς.
Απαγορευμένες ουσίες
Όταν ένας αθλητής λαμβάνει διάφορα σκευάσματα για να αυξήσει τη μυϊκή του δύναμη ή να βελτιώσει την επίδοση του χωρίς ιατρική συνταγή και χωρίς να του είναι απαραίτητα καταστρέφει τον οργανισμό του. Εξάλλου, μπορεί τα συμπληρώματα αυτά να περιέχουν διαφορετικές ουσίες από αυτές που αναγράφονται στην ετικέτα.
Το «σκληρό» παιχνίδι
Οι αθλητές μπορεί να θέλουν να κρύψουν τα κληρονομικά τους νοσήματα ή να κάνουν χρήση αναβολικών ουσιών αλλά και το παιχνίδι δεν είναι καθόλου αθώο. Το σύγχρονο ποδόσφαιρο χαρακτηρίζεται από ένταση, πάθος και δυνατά μαρκαρίσματα. Χαρακτηριστικότατο παράδειγμα το αγγλικό πρωτάθλημα. Η Premier League είναι ένα από τα κορυφαία πρωταθλήματα της Ευρώπης αλλά συγχρόνως και ένα δυνατό και άκρως ανταγωνιστικό πρωτάθλημα. Το σκληρό παιχνίδι είναι χαρακτηριστικό των αγγλικών ομάδων με τα στατιστικά να δείχνουν ότι ο διαιτητής έχει βγάλει από το τσεπάκι του 1314 φορές την κίτρινη κάρτα και 40 την κόκκινη στα 38 παιχνίδια της προηγούμενης περιόδου. Ένα δυνατό χτύπημα από την μπάλα ή από τον αντίπαλο στην προκάρδιο χώρα μπορεί να δημιουργήσει κοιλιακή μαρμαριγή. Στην περίπτωση αυτή η καρδιά του ποδοσφαιριστή θα χτυπάει πάρα πολύ γρήγορα, 300 με 400 χτύπους το λεπτό, και τελείως ακανόνιστα. Κάτι μη φυσιολογικό που θα οδηγήσει τον αθλητή σε αιφνίδιο θάνατο.
Εργομετρικός έλεγχος
Και κάπου εδώ ήρθε η στιγμή να απενοχοποιήσουμε την εργομετρική διαδικασία. Τα εργομετρικά τεστ έχουν ως μοναδικός τους στόχο να ελέγξουν τη σωματική απόδοση ενός αθλητή και δεν μπορούν να διαγνώσουν κάποιο πιθανό πρόβλημα, εκτός αν αυτό γίνει φανερό. Πρόβλημα μπορεί να δημιουργηθεί μόνο εάν κάποιοι δεν ακολουθήσουν τις σωστές διαδικασίες και οι μετρήσεις είναι λανθασμένες. Απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει σωστά η διαδικασία αυτή είναι η επιλογή του κατάλληλου εργομέτρου και η βαθμονόμηση των εργαλείων πριν από κάθε μέτρηση. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που αθλητές που ενώ αγωνίζονται κανονικά δεν έχουν περάσει από εργομετρικό έλεγχο.
Έλλειψη σωστής εκπαίδευσης
Συχνά ο έλεγχος γίνεται από ανθρώπους που δεν έχουν ιδιαίτερη πείρα με την αθλητική καρδιά και μπορεί να τους ξεφύγουν κάποια πράγματα. Κάτι που περιορίζει την αξία του ελέγχου. Δεν είναι λίγες οι ομάδες που έχουν επικεφαλή του ιατρικού τους επιτελείου έναν ορθοπαιδικό και στην ομάδα δεν υπάρχει καρδιολόγος ή έστω κάποιος που να έχει εκπαιδευτεί και να γνωρίζει τι πρέπει να κάνει σε ανάλογες περιπτώσεις.
Το σύγχρονο ποδόσφαιρο απαιτεί οι αθλητές να μοιάζουν με ακούραστες μηχανές που θα αποδίδουν πάντα το 100% των δυνατοτήτων τους. Αυτό είναι και η επιθυμία των φιλάθλων για να μπορεί η ομάδα τους να κερδίζει. Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν έχει κατασκευαστεί για αυτό το λόγο με τις έρευνες να δείχνουν ότι η έντονη άσκηση μπορεί να βλάψει ακόμη και μια τελείως υγιής καρδιά όταν γίνεται σε εξαντλητικό βαθμό. Η καρδιά του αθλητή μέσω των προσαρμογών μετατρέπεται σε αθλητική αλλά και αυτή κάποια στιγμή μπορεί να χρειαστεί βοήθεια.
Αν κάποιος ποδοσφαιριστής πάθει ανακοπή κατά τη διάρκεια μιας αναμέτρησης ο καρδιολόγος ή κάποιος που γνωρίζει από καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση είναι απαραίτητος μέχρι να έρθει το ασθενοφόρο. Ένα ασθενοφόρο που θα έπρεπε να βρίσκεται πάντα στα γήπεδα που διεξάγονται οι αγώνες αλλά σχεδόν πάντα είναι ο μεγάλος απών. Όπως δεν υπάρχει και ο σωστός εξοπλισμός στα γήπεδα. Ένα συγκροτημένο φαρμακείο με αυτόματο έξυπνο απινιδωτή που θα δώσει ρεύμα αν ο ποδοσφαιριστής πάθει ανακοπή, ένας γιατρός που να γνωρίζει, ένα ασθενόφορο πλήρως εξοπλισμένο. Η ασφάλεια στα γήπεδα είναι μηδαμινή και πολλές φορές υπεύθυνη για το θάνατο των αθλητών.
Οι αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν το θάνατο των αθλητών είναι πάρα πολλές και συχνά συνδυάζονται. Οι καρδιολογικές εξετάσεις εγείρουν αμφισβήτηση μόνο αν δεν γίνονται σωστά, διαφορετικά αν οι παθήσεις είναι κληρονομικές και δεν αποκαλυφθούν από τον εκάστοτε αθλητή δεν είναι υπεύθυνοι οι γιατροί. Υπεύθυνοι είναι όταν δεν γνωρίζουν τι ακριβώς απαιτείται να κάνουν σε ένα ανάλογο περιστατικό. Το ίδιο ισχύει και για την εργομετρική διαδικασία.
Στόχος, λοιπόν, θα πρέπει να γίνει η προστασία των αθλούμενων ανεξάρτητα αν είναι επαγγελματίες ή ερασιτέχνες. Ο προαγωνιστικός έλεγχος (έρευνες δείχνουν ότι στις χώρες που επέβαλλαν δια νόμου τον προαγωνιστικό έλεγχο τα περιστατικά θανάτου από 7 με 8 ανά 100.000 τον χρόνο μειώθηκαν στα 1 με 2), ένα σωστά εξοπλισμένο φαρμακείο με ένα ασθενοφόρο πάντα σε ετοιμότητα θα προλάβει κάθε αθλητή που θα παρουσιάσει καρδιακό πρόβλημα. Αν όλα αυτά γίνουν, οι γιατροί θα έχουν όλα τα εφόδια για να επαναφέρουν έναν άνθρωπο στη ζωή και οι αθλητές θα είναι πλήρως προστατευμένοι.
