Είναι δεδομένο ότι πολλοί άνθρωποι –τα τελευταία χρόνια ακόμη περισσότεροι- μπερδεύουν τις έννοιες «εκπαίδευση» και «παιδεία».Αν και προέρχονται και τα δύο από το ρήμα «παιδεύω», στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο διαφορετικές έννοιες.
Η εκπαίδευση παρέχεται από τα σχολεία και πιστοποιείται με πτυχία, ενώ η παιδεία είναι αποτέλεσμα τόσο του περιβάλλοντος στο οποίο γαλουχήθηκες κάποιος, όσο και προϊόν εσωτερικών ζυμώσεων του καθενός.
Η παιδεία είναι αυτή που σου μαθαίνει να ξεχωρίζεις το καλό από το κακό, σε διδάσκει τι είναι δικαιοσύνη και τι σεβασμός.Η εκπαίδευση επιτελεί το ρόλο του μορφωτικού αγαθού μέσω του οποίου αποκτάς γνώσεις, που με τη σειρά τους θα αποτελέσουν εφόδιο για ένα καλό βιοτικό επίπεδο.
Στις μέρες μας, εν αντιθέσει με τα παλαιότερα χρόνια, υπάρχει πληθώρα εκπαιδευτικών μέσων και πτυχίων που φτάνουν να γεμίσεις έναν τοίχο. Στην ουσία, όμως, οι άνθρωποι είναι απαίδευτοι. Οι παλιότεροι μπορεί να μην είχαν τη δυνατότητα να μορφωθούν, όμως, είχαν ιδιαίτερα αυξημένη την αίσθηση δικαίου.
Εκπαίδευση χωρίς παιδεία μοιάζει με δέντρο χωρίς κορμό. Θα συναντήσεις πολλούς ανθρώπους με πτυχία, αλλά λίγους με παιδεία. Κι ας πιστεύουν λανθασμένα πως το ένα φέρνει το άλλο.
Αν υπήρχε ουσιαστική παιδεία θα υπήρχε σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή. Θα υπήρχε δικαιοσύνη. Το χέρι του ανθρώπου που έχει γαλουχηθεί με τα ιδανικά της παιδείας, δεν οπλίζεται ποτέ για να επιτεθεί. Ο άνθρωπος ο πεπαιδευμένος δίνει αξία στην ανθρώπινη ζωή, την τιμά, την σέβεται και την υπερασπίζεται.
Σίγουρα η εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας. Χωρίς αυτήν ο πολιτισμός μας δεν θα είχε κάνει άλματα. Το πρόβλημα δεν είναι η εκπαίδευση ως μορφωτικό αγαθό, αλλά η έλλειψη της ουσιαστικής παιδείας. Κανένα βιβλίο δεν μπορεί να την διδάξει.
Η οικογένεια κι η ίδια η ζωή μας την μαθαίνουν, αρκεί να έχουμε τα μάτια και τα αυτιά ανοιχτά να αφουγκραστούμε τα γεγονότα γύρω μας.
Δυστυχώς στο σχολείο η κριτική σκέψη αντικαθίσταται από την παπαγαλία. Τα παιδιά μαθαίνουν για τις ιδέες της παιδείας χωρίς να μπορούν να τις αντιληφθούν πρακτικά. Μεγαλώνουν σ᾽ ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δεν σέβεται τη διαφορετικότητα.
Ζούμε, δυστυχώς, σε μια κοινωνία που πολλές φορές λειτουργεί τυχοδιωκτικά, που ενδιαφέρεται μόνο για… χαρτιά πιστοποίησης ικανοτήτων.
Καλή και αναγκαία είναι η τεχνογνωσία, αλλά χρειαζόμαστε έναν κόσμο πιο ανθρωποκεντρικό, στον οποίο θα συνυπάρχουμε αρμονικά και με σεβασμό προς τον συνάνθρωπο.
